Teoria perspektywy czasowej

W jaki sposób ludzie postrzegają czas? Niektórzy z nas koncentrują się na teraźniejszości, czyli na tu i teraz. Inni wracają myślami do swoich wspomnień i mówi się o nich, że żyją przeszłością. Są też ludzie, którzy koncentrują się na wydarzeniach, które dopiero mają nastąpić. Ponadto ludzie różnią się jeszcze pod innym względem; czy ich myśli są pozytywne czy negatywne. Np. czy o przyszłości myślą z lękiem czy z nadzieją? Zimbardo i Boyd wyróżnili 6 perspektyw postrzegania czasu: 2 przeszłe (negatywna i pozytywna), 2 teraźniejsze (fatalistyczna i hedonistyczna) i 2 przyszłe (podstawowa i transcendentalna).

Człowiek, który skoncentrowany jest na przeszłości może widzieć ją w sposób pozytywny lub negatywny. Co ciekawe perspektywa czasowa jest pozytywnym lub negatywnym nastawieniem do tego co było, niezależnym od doświadczenia obiektywnie dobrych czy złych zdarzeń. Zatem perspektywa nie określa tego co rzeczywiście się wydarzyło, ale przekonania i odczucia na temat przeszłych zdarzeń.

Koncentracja na chwili obecnej to perspektywa teraźniejsza. Jednym z jej podtypów jest hedonistyczna perspektywa postrzegania czasu. Osoby o tej orientacji są impulsywne i mają wysoki poziom energii. Unikają przykrych doświadczeń i cieszą się wszystkimi rzeczami, które są przyjemne. Dążą do bezpośredniej gratyfikacji i unikają sytuacji nudnych czy wymagających dużo wysiłku.

Teraźniejszy fatalizm to ten rodzaj perspektywy teraźniejszej, który wiąże się z przekonaniem, iż losem człowieka kieruje przeznaczenie. Osoby o tym nastawieniu są pełne rezygnacji i cynizmu. Mają niską samoocenę, mniej energii, są mniej sumienni i mniej szczęśliwi.

Perspektywa przyszła to sposób patrzenia na przyszłość jako na szansę. Na szansę naprawienia błędów lub powtórzenia sukcesów z przeszłości. Osoby skupione na przyszłości preferują większe nagrody odroczone niż mniejsze natychmiastowe.

Sposób w jaki dana osoba postrzega czas może mieć wpływ na to jakie decyzje finansowe podejmuje i dlaczego postępuje w taki, a nie inny sposób. Przykład: zakup zestawu kina domowego. Osoba z dominującą perspektywą teraźniejszą zapewne będzie chciała dokonać zakupu natychmiast, nawet jeżeli będzie musiała w tym celu wziąć kredyt. Osoba nastawiona na przyszłość będzie natomiast w stanie powstrzymać się od zakupu do czasu, gdy odłoży wystarczającą ilość pieniędzy. Jak widać osoby z perspektywą teraźniejszą będą bardziej skłonne do zaciągania kredytów i korzystania z pożyczek, a osoby z perspektywą przyszłościową do oszczędzania. Natomiast osoby z perspektywą przeszłościową są bardziej skoncentrowane na tym co było, niż na tym co jest lub będzie, stąd są mało zainteresowane oszczędzaniem czy inwestowaniem. Podejmowane przez nich decyzje służą unikaniu strat posiadanych już pieniędzy niż ich pomnażaniu. Tacy ludzie mają zazwyczaj mało długów i starają się je szybko spłacać.

Zupełnie inaczej podchodzą do pieniędzy osoby o orientacji teraźniejszej. Fataliści traktują pieniądze jako coś bez znaczenia. Wierzą, że to ile pieniędzy posiadają znajduje się poza ich kontrolą. Nie wierzą, że inwestowanie może przynieść im korzyści w przyszłości. Hedoniści – przeznaczają pieniądze na przyjemności i rozrywkę. Nie skupiają się ani na przeszłości ani na przyszłości. Jeżeli już oszczędzają to na konkretne cele (np. lepszy samochód, wydajniejszy komputer itp.). Natomiast bardzo zrównoważone podejście do zarządzania pieniędzmi przejawiają przyszłościowcy. Dla nich pieniądze są narzędziem dzięki któremu będą w stanie osiągnąć różne możliwości w przyszłości. Osoby z tą perspektywą płacą na czas swoje rachunki, oszczędzają i rozważnie inwestują. Mają niechęć do zadłużania się i lepiej panują nad impulsami pchającymi nas do nieprzemyślanych zakupów. Z drugiej strony zdarza się, że mogą mniej cieszyć się teraźniejszością.